Yuzuklerin Efendisi / Turkiye LOTR / Turkey

Yüzüklerin Efendisi, Silmarillion ve alegori tartışmaları ve yazıları hiç bitmeden devam edecek gibi göründüğü bir sırada, tam olarak Silmarillionun ve Orta-Dünyanın keyfini çıkararak okumak, okunan her şeyde bir yansıma bulmaya çalışmamak o kadar kolay değil. Hele ki J. R. R. Tolkien gibi bir yazarın elinden çıkmışsa bu kitaplar. Tarihsel arka planını bırakın Orta-Dünyanın, yazarın arka planı bile o kadar kolay bir şekilde yenilir yutulur değil.

Tabi ki bu nedenden dolayı, hem Yüzüklerin Efendisini aşağılayanlar [kimin haddine(!)] veya önemsemeyenler, en kötüsü ise suçlayanlar olacaktır. Yıkılan bir sosyalizmin ve hiçbir zaman kurulmamış olan bir özgürlükçülüğün temsilcileri dünyanın belki de en hiyerarşi yanlısı görünen, en kralcı, en soyluluk yandaşı, kan tutkunu kitabını başucu eseri yapabiliyor! Bu hep dediğimiz bir şey; kitabın içeriğini siyasi veya sosyal görüşlerine bağdaştırmamak, o dünyanın şartlarında olmadığı için hayıflanmak belki.

Gelin görün ki kitapların hepsinde irdelenen birkaç ana fikir var. İnsanların bu dünyadaki yeri belki de bizi en çok ilgilendirmesi gereken. Tarihleriyle şöyle deniyor War of the Jewelsda:

Noldor ve Naugrimin ilk karşılaşması Fëanor oğlu Caranthirin ülkesinde, Fingolfinin Drengistte Orkları yok ettiği zamanda gerçekleşmiş ki bu da Buzdan geçişin 155. yılına rast gelir, bu da ejderha Glómund (Glaurung)un gelişinin 105 yıl öncesine tekabül eder. Glómundun yenilişinin ardından, takriben 200 yıl kadar güneşin altında barış hüküm sürdü. Bu süre içinde Eriadorun doğusunda doğan İnsanların Babaları batıya gelmeye başladı, Atani [>Edain], eskinin Elf-dostları: Kul(!) Bëor, Avcı Haleth ve Altınsaçlı Hador.

Çok basit. Doğudölleri her zaman kötü bir ırk olarak tasvir ediliyor. Çünkü elflerle ilişki içinde olmayı reddediyorlar. İnsanların Babaları içinde adları anılmıyor. Göklere çıkarılan tek insan soyu olan Bëorun soyu, çok ağır olacak belki ama bir hizmetkâr soyu. Elf-dostlarından başka Edain içinde sayılan yok. Anca Atani olan (sonradan gelenler) Edain olup elf-dostları için kullanılıyor.

İnsanların kıymeti elflere olan yakınlıklarıyla mı belirleniyor? Doğudöllerini kılıçtan geçiren Hadorun soyundan gelen Turini hatırlayın. Kitapta not düşülmüştü hemen: Aslında bir kötülük getirmemişti Turinin doğudöllerini katletmesi. Sadece yakıp yıkan bir halk mı bu doğudölleri? Doğuda kaldılar evet, ama onların içine o batıya gelme arzusunu koyan kimdi? O arzuyu koyduktan sonra o bütün bir soy batıya doğru akarken, gelişlerinde onlar öldürülmedi mi? Bir tek onlar mı suçlu?

Her zaman elflerin yakınındakiler midir haklı taraf? İşte Tolkien kitaplarında hep bu vardır. Tam olarak hiç dile getiremeyiz ama hep vardır. Alegori de oradan doğar, kimilerinin eline verilen eleştiri sebepleri de. Çünkü İngiliz ırkçılığı yapan bir kitap değildir Silmarillion. Hayır, kesinlikle değildir. Elf ırkçılığı yapar ve hizmetindekileri de yüceltmekten geri kalmaz!
Temiz bir iş. İnsan krallarının sonuncu geri dönüyor ve boynunda Galadrielin yaprağı, parmağında Finrodun yüzüğü, elinde Telcharın kılıcı. Göğüs zırhının üstündeki ise sadece elflerin gördüğü o Telperionun sadece bir kopyası!

Elfler dünyadan gidiyor değil mi? Sizi küçük oyuncaklarınızla oynamaya bırakmak için insancıklar!

Doğudöllerinden bahsetmişken War of the Jewelsın Quentalë Ardanómion adı verilen ve Ælfwineın yazdığı bölümlerden birine değinmek gerekiyor gözümde. Doğudölleri ile Cücelerin ilişkisine daha doğrusu.

Doğudöllerinin ayrı bir dilleri var bildiğimiz gibi. Aynı kökten gelen daha kaba tabi ki daha kaba olacak!- daha gizli saklı bir dil. Söylendiğine göre, doğudölleri cüceler ile ilk karşılaşanlar ve diğer insanlar da karşılaşıyor ilk doğdukları Hildóriende aslında. Ama elf-dostları olan insanlar Naugrimin öğretilerini zararlı buluyor. Onlar ağaçları suları seviyor, batıya gitmek istiyor Naugrim ise tamamen metale taşa değer veren bir ırk. Burada Cüceler insanların dilini öğreniyor tabi ki kendi dillerini öğretmiyorlar çok fazla, ama doğudölleri metale ve taşa ilgili, onlarla çalışıyorlar ve doğudölleri cücelerle en çok ilişki içindeki halk. Dilleri cüce dilinden kelimeler barındırıyor, daha gizli kapaklı olması da bu yüzden. Ne demeli şimdi? Beleriandın itilmiş halkları mı?

Cücelerle ilgili birçok daha saptama var, Tolkienin tamamlanmamış Quenta Silmarillion taslaklarında. Önce tabi ki Yüzüklerin Efendisi Ek-Adakilere değinilmiş. Yani cüce kadınlarının az oluşu, savaşa gitmemeleri ve çok görünmemeleri, erkek ve dişilerinin başkaları tarafından ayırt edilememeleri sakallar- ve cüce dilindeki çok yavaş ve az değişim.

Burada belirtilenlerin en ilginci ise, çok az Cücenin evlendiği. Evet, cüce kadınları az olabilir, ama peki bu cüceler nasıl çoğalıyor? Bu kadar fazla erkek varken? Tabi ki aklımıza cevaplar gelebilir, ama gerçekten bu cevapların bu ahlaksal bütünde bir yeri var mıdır?

Bu tam olarak hatırımda olmamasına rağmen duyduğum ve fakat yine de çok ilginç gelen bir bilgiyi de barındırıyor. Cücelerin Yedi Babası, açıkça kendi soyları içinde reenkarne oluyor. Sürekli Cücelerin Yedi Babaları var yani aslında. Evet, Durin de bunlardan biri.

Cücelerin öldükten sonra nereye gittikleri ise çok daha ilginç. Çoğu cüce, Mandosu tanıyor ve onun salonlarına gideceklerini biliyor. Ama Aulënin onları daha sonra alıp son savaşa dünyayı yok edecek olan son savaşa- kadar yanında tutacağını söylüyorlar.

Yine de insanlar ölünce nereye gider sorusuna gayet dogmatik bir açıdan girerek cevap vermemeyi tercih ediyor Tolkien. İyi ki de vermiyor! Mandosun salonlarına hizmetkar olarak kara bir gemiyle götürülüyor olmasınlar sakın!